(Bài viết đã được dịch ra tiếng Anh và giới thiệu năm 2014)
Nếu bạn có dịp đến với Cambodia hãy một lần hòa mình cùng các đoàn du khách từ khắp nơi trên thế giới ghé trung tâm Đế Thiên- Đế Thích cổ xưa của đế chế Khmer nằm cách thủ đô Phnom Penh khoảng 300 km về phía Bắc. Người Cambodia gọi khu trung tâm đế đô cổ xưa này bằng tiếng Khmer là Angcor Wat và Angcor Thom hay cũng chính là kinh đô có đền thờ thần Vinus của Ấn Độ giáo được xây dựng vào thời vua Suriya-warman II (1113-1150).
Một đế chế cực thịnh của người Khmer mở ra trong khoảng ngàn năm trước đã tạo dựng nên một trong 7 kỳ quan trên thế giới còn tồn tại đến ngày hôm nay. Những đền đài cổ kính, những lối đi, những trụ cột bằng đá khối khổng lồ không biết từ đâu mang lại nhưng cứ trơ ra như thách thức với thời gian đã làm nên những sự kỳ bí mà rất nhiều nhà khoa học trên thế giới cho đến nay cũng chưa giải thích được tại sao và như thế nào lại làm được như thế. Trái ngược với các kiến trúc thờ tự cổ điển khác trên thế giới, Angcor Wat và Angcor Thom được xây dựng theo lối kiến trúc đặc trưng là hồ nước bên ngoài và tháp núi bên trong cùng các lối đi dài dẫn vào trung tâm chánh điện. Mỗi khu vực có chức năng và cấu trúc riêng biệt nhưng thông qua các cửa bằng những cổng thành bằng đá trụ lớn liên kết với nhau qua sự liên hoàn kép kiểu tứ diện nghinh phong đa diện nghinh thủy trực diện nghinh quang. Trực diện nghinh quang là gì? Đây chính là điểm khác biệt mà so với những khu thờ tự khác trên thế giới là cửa chính hay lối vào của khu đền lại nằm từ phía Tây nơi có mặt trời lặn. Điều này đã làm nên một sự huyền ảo trong cảm giác của du khách khi bước chân đến Angcor Wat- Angcor Thom trong lúc ngã màu của ánh tà dương đang xuống một chiều. Bước vào trung tâm đế đô cổ xưa này có nghĩa là bước vào thế giới hư vô bởi tất cả vạn vật xung quanh từ cỏ cây hoa lá đến tường thành cung điện hay bậc thềm dẫn lối... đều có từ nhiều trăm năm trước và cũng từ nhiều trăm năm trước người Khmer đã tạo dựng ra nó nhằm phục vụ lợi ích là tín ngưỡng Phật Giáo chính thống.
Gió bụi can qua một miền đất bình yên với chiều lại có tiếng chuông cầu nguyện, sáng ra trẻ con ríu rít đến trường, quân thần và dân chăm chỉ gieo trồng tăng gia sản xuất kiến tạo đất nước phồn thịnh cũng kéo dài được khá lâu. Các sử gia thế giới cũng đã nói người Xiêm ở phía Bắc vốn là một đế quốc hùng mạnh từ nhiều trăm năm trước luôn có ý định nhòm ngó và thôn tính người Khmer làm đất riêng cho mình. Và điều ấy đã đến sau khi kinh đô cổ xưa này bị người Xiêm tàn phá vào thế kỷ thứ 15 thì đế chế Khmer bỏ Angco Wat- Angco Thom lui về Phnom Penh bây giờ làm đại đô. Số phận đế đô kỳ bí một thời bị lãng quên giữa rừng già nguyên sinh cho mãi đến nửa thế kỷ thứ 18 (1860) lúc người Pháp qua Đông Dương và chuyên gia cổ học hàng đầu Herri Mouhot đã khám phá ra và công bố khai thác trở lại thành trung tâm du lịch bậc nhất thế giới như hiện nay chúng ta đang đến.
------
NGUYỄN QUANG VINH
⇒ Xem thêm: Trở về đại bản doanh xe đạp của vương quốc Cambodia